DE DREIGENDE VERDWIJNING VAN (WEER) EEN OMGEKEERDE BATTERIJ. (ZINKFABRIKANT NYRSTAR IN BOEKEL)

 Met haar elektrolyseproces (vorming van vaste zinken platen) regelt het nu in nood verkerende zinkfabrikant Nyrstar op- en af a.h.v. de elektriciteitsprijzen en werkt dus als een omgekeerde batterij.

 De Tweede Kamerfracties van VVD, CDA en CU stellen vragen aan minister Jetten (Klimaat en Energie) over de dreigende sluiting van zinkfabrikant Nyrstar als gevolg van de in Nederland relatief hoge elektriciteitsprijzen. Of beter gezegd het stopzetten van twee fiscale voordelen in Nederland (de Indirecte Kosten Compensatie IKC en de Volume Correctie Regeling VCR). Fiscale voordelen die België, Frankrijk en Duitsland wel aan hun zware industrie geven. Nyrstar in Boekel produceert door middel van elektrolyse uit zinkerts (zinkoxide) zink en gebruikt daarvoor heel veel elektriciteit. En wel ca 1 % van het Nederlands stroomverbruik oftewel het elektriciteitsverbruik van de nabij gelegen stad Eindhoven. Nyrstar heeft ook fabrieken in België en Frankrijk en die draaien vanwege de daar geldende fiscale regelingen IKC en VCR wel door.  Al eerder verdween uit Nederland twee elektriciteitsgrootverbruikers namelijk de aluminiumproducten Zalco (het vroegere Pechiney) in Vlissingen en Aldel in Delfzijl. Ook deze aluminiumfabrieken werken met elektrolyse én konden aan de hand van de stroomprijs op en af regelen. In feite werken deze elektrolysers dus als een omgekeerde batterij. Maar de mogelijkheid om te kunnen draaien tijdens de goedkopere stroomoverschotten bleek helaas niet voldoende te zijn. De fabriek van Aldel is zelfs afgebroken en vanwege de aanwezigheid van grote elektriciteitsaansluitingen staat er nu een ... grote lithium-ion batterij. Gaat dat lot ook gelden voor zinkproducent Nyrstar en gaat daarmee dan, terwijl de CO2-uitstoot alleen maar wordt verplaatst, er voor Nederland werkgelegenheid én een omgekeerde batterij verloren?

 Naast de elektrolyse van aluminiumoxide (aluin) voor de productie van aluminium en het elektrolyseproces van zinkoxide voor de productie van zink bestaat er ook een ander elektrolyseproces in Nederland. Dat betreft bij een groter publiek bekende elektrolyse van water. Maar er wordt thans wat betreft elektriciteitsverbruik veel meer zinkoxide geëlektrolyseerd dan het ons goedbekende goedje diwaterstofoxide (water). Maar de groene waterstofproductie wordt zwaar gehyped én gesubsidieerd. Zo zijn er plannen om met de bouw van offshorewindparken groene waterstof te produceren om daarmee Tata Steel ijzererts (Fe2O3) om te laten zetten om in ijzer (staal). Met subsidie. Maar schijnbaar heeft een zinkproducent de botte pech dat zinkerts rechtstreeks geelektrolyseerd kan worden tot het eindproduct zink, zonder de benodigde elektriciteit eerst om te zetten in de 'rockster' waterstof. Er wordt beweerd dat elektrolyse van water zeer geschikt is om de groeiende tijdelijke overschotten aan wind- en zonneenergie spotgoedkoop (want de stroom is dan toch immers voor niets) om te zetten in waterstof. Maar elektrolysers zijn duur, ongeveer €1000 per kW. Dat is ongeveer even duur als hetzelfde aan vermogen aan windenergie en zonnepanelen. Tegenover deze investeringskosten staat de benodigde bedrijfstijd, dus hoe vaak windturbines, zonnepanelen en elektrolysers omgerekend in vollast produceren. Windenergie heeft een productiefactor van ca 40 % en zonnepanelen een productiefactor van 12 %. Het aantal uren met negatieve of zeer lage prijzen bedraagt nog geen 1 %. Dus omgerekend naar investeringskosten minimaal het 12-voudige. Derhalve zijn elektrolysers dus niet rendabel. Behalve de benodigde bedrijfstijd om de investering rendabel te krijgen is ook van belang hoe snel elektrolysers op- en af te regelen zijn. En ook (water)elektrolysers zijn daarin niet in het voordeel.

 Zoals reeds vermeld konden ook de aluminiumfabrieken hun elektrolysers op- en afregelen aan de hand van de stroomprijs. Alleen kunnen de aluminiumelektrolysers niet voor lange tijd stil. Het, dan vloeibare, aluminium ontstaat immers in een grote pot. Gaat de elektrolyse voor te lange tijd stil dan gaat het vloeibare aluminium stollen en is het betreffende apparaat beschadigd.

 Het elektrolyseproces voor de productie voor zink verloopt echter anders. Bij elektrolyse ontstaan aan de anodes juist gestolde platen zink. Dat maakt een zinkfabriek dus beter geschikt als omgekeerde batterij dan een aluminiumfabriek. Nog sterker. Zoals ik het kan inschatten is er bij het ontstaan van een stroomtekort (dus in de winter na een (windrijke) nacht en in de zomer na een zonnige middag door het dan moeten losmaken van de gevormde zinkplaten juist het meeste werk. Ten opzichte van elektrolysers voor de productie van waterstof heeft een zinkfabriek als omgekeerde batterij ook een voordeel. Voor de elektrolysers is geen investering nodig want die zijn er in de zinkfabriek al. Daarnaast worden bij de elektrolyse van zinkerts als bijproduct ook de zeldzame en voor energietransitie noodzakelijke metalen germanium en gallium gewonnen.

 De Nederlandse politiek staat dus voor een keuze. Gaat met het afschaffen van de Indirecte Kosten Compensatie (IKC) en de Volume Correctie Regeling (VCR) een zinkelektrolyser als omgekeerde batterij verloren. En dus op het terrein van deze voormalige omgekeerde batterij dan net als op het terrein van de failliete aluminiumfabrikant Aldel vanwege de aanwezige stoomkabels er een gesubsidieerde grote lithium-ion batterij komt te staan. En heeft de zinkfabrikant Nyrstar dan wel het voordeel dat haar elektrolyseproces zeer geschikt is als omgekeerde batterij maar wel de botte pech dat haar productieproces, in tegen stelling tot dat van groen staal van Tata Steel, zonder de gesubsidieerde groene waterstof kan?

Leon Nelen